Có nên tăng mức hưởng trợ cấp thất nghiệp?

Quỹ Bảo hiểm thất nghiệp hiện nay hoạt động dựa trên nguyên tắc đóng - hưởng. Người lao động đóng nhiều thì hưởng nhiều. Do đó, nếu không tăng mức đóng mà muốn tăng mức hưởng trợ cấp thất nghiệp thì không khả thi.

Tiền trợ cấp chưa đủ hỗ trợ tối thiểu cho người lao động

Theo quy định của Luật Việc làm hiện hành, mức hưởng trợ cấp thất nghiệp hàng tháng bằng 60% mức bình quân tiền lương hàng tháng đóng bảo hiểm thất nghiệp của 6 tháng liền kề trước khi thất nghiệp nhưng tối đa không quá 5 lần mức lương cơ sở, không quá 5 lần mức lương tối thiểu vùng tại thời điểm chấm dứt hợp đồng lao động hoặc hợp đồng làm việc. Với mức trợ cấp này đa phần người lao động cho biết, chưa đủ đáp ứng cho nhu cầu tối thiểu của người lao động khi thất nghiệp.

Thất nghiệp ở độ tuổi ngoài 40 sau nhiều lần xin việc không thành chị Nguyễn Thu Vân (Hà Nội) buộc phải làm hồ sơ xin hưởng trợ cấp thất nghiệp. Nhìn số tiền trợ cấp mỗi tháng chỉ vỏn vẹn 3 triệu đồng với thời gian hưởng 12 tháng chị Vân không giấu được vẻ buồn bã.

“Sau gần 1 tháng đi xin việc không thành tôi thấy cơ hội có được việc làm ở tuổi 46 là khá khó khăn vì vậy tôi dự định xin hưởng trợ cấp thất nghiệp có một số vốn nho nhỏ để khởi nghiệp ở lĩnh vực khác. Thế nhưng với số tiền trợ cấp nhận được để trang trải chi phí sinh hoạt phí đã là khó chứ chưa nói đến khởi nghiệp”- chị Vân giãi bày.

Chia sẻ về mức hưởng trợ cấp thất nghiệp hiện nay, bà Hồ Thị Kim Ngân - Phó Trưởng Ban Quan hệ lao động (Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam) cũng thẳng thắn cho rằng, người lao động thất nghiệp được hưởng 60% tiền lương có ý kiến cho rằng đó là cao nhưng số tiền thực tế thì không cao. Người lao động đóng bảo hiểm thất nghiệp trên số tiền 4 - 5 triệu đồng/tháng, chỉ được 2 - 3 triệu đồng/tháng trợ cấp thất nghiệp thì không thể trang trải được chi phí sinh hoạt. Nếu không đủ trang trải thì người lao động sẽ phải tìm việc tay chân như bán nước, đi xe ôm... để có thêm thu nhập chứ không thể đi học để đúng với trình độ, mong muốn của họ.

Giải thích về mức hưởng trợ cấp thất nghiệp thấp, ông Trần Tuấn Tú, Trưởng phòng Bảo hiểm thất nghiệp (Cục Việc làm, Bộ Nội vụ) cho biết: “Một trong những nguyên nhân khiến bảo hiểm thất nghiệp chưa thật sự là “phao cứu sinh” cho người lao động là vì mức đóng không phản ánh đúng thu nhập thực tế. Thí dụ, một công nhân may có thể thu nhập hơn 10 triệu đồng/tháng, nhưng doanh nghiệp chỉ khai lương đóng bảo hiểm thất nghiệp ở mức 6 triệu đồng. Như vậy, dù tỷ lệ hưởng là 60%, thì số tiền thực nhận chỉ khoảng 3,6 triệu đồng/tháng”. Nghịch lý này tồn tại đã lâu khiến người lao động bị thiệt thòi khi mất việc, mức trợ cấp bảo hiểm thất nghiệp không đủ bảo đảm cuộc sống tối thiểu.

Giải pháp nào để bảo hiểm thực sự là phao cứu sinh?

Cũng theo ông Tú, quỹ Bảo hiểm thất nghiệp hoạt động dựa trên nguyên tắc đóng - hưởng. Người lao động đóng nhiều thì hưởng nhiều. Do đó, việc xác định mức đóng và mức hưởng phải dựa trên sự cân đối của quỹ.

“Chúng ta đang hướng tới việc đóng bảo hiểm thất nghiệp dựa trên thu nhập thực tế, nhưng hiện tại, mức đóng chủ yếu dựa trên tiền lương làm căn cứ đóng bảo hiểm xã hội, thường liên quan đến lương tối thiểu vùng và các khoản phụ cấp lương, nên bình quân tiền lương làm cơ sở đóng vào Quỹ Bảo hiểm thất nghiệp còn thấp” - ông Tú lý giải.

Đề cập giải pháp làm sao quỹ hỗ trợ thất nghiệp phát huy được hết hiệu quả trong việc đảm bảo quyền lợi của người lao động TS Phạm Đình Thành - nguyên Viện trưởng Viện Chiến lược và Chính sách kinh tế - tài chính (Bộ Tài chính) cho rằng, vấn đề quan trọng là phải quản lý được thu nhập thực của từng người lao động và lấy đó làm căn cứ để đóng bảo hiểm xã hội.

Còn theo bà Hồ Thị Kim Ngân, yêu cầu cấp thiết đặt ra là phải nâng tầm chính sách để bảo hiểm thất nghiệp thật sự trở thành “phao cứu sinh” với người lao động thay vì chỉ đơn thuần nhận một khoản hỗ trợ tạm thời. “Trợ cấp thất nghiệp phải giúp người lao động duy trì cuộc sống trong thời gian tìm việc hoặc học nghề khi mất việc làm. Nếu chính sách đóng không tương xứng sẽ rất khó thu hút người lao động tham gia. Theo bà Ngân trong bối cảnh thị trường lao động luôn biến động, doanh nghiệp hoàn toàn có thể bị phá sản, người lao động cũng dễ bị thất nghiệp, thì ngoài chính sách bảo hiểm thất nghiệp cũng cần tính đến chính sách việc làm.

Bà Ngân đề xuất bản thân người lao động không chỉ thất nghiệp mới được hỗ trợ việc làm, học nghề, trợ cấp, mà những người đang tham gia chính sách này nếu cảm thấy công việc không phù hợp, có nhu cầu đào tạo, nâng cao kỹ năng nghề, cũng được hưởng chính sách, nhất là với các đối tượng yếu thế.