Tổng Bí thư: 'Ông đấu thầu' tội nặng lắm - chậm tiến độ, mất cán bộ

Quốc hội chiều nay thảo luận tại tổ về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Đấu thầu; Luật Đầu tư theo phương thức đối tác công tư; Luật Hải quan; Luật Thuế xuất khẩu, thuế nhập khẩu; Luật Đầu tư; Luật Đầu tư công; Luật Quản lý, sử dụng tài sản công.

Tổng Bí thư Tô Lâm cho biết, đã nhiều lần khẳng định thể chế là một điểm nghẽn, kìm hãm sự phát triển, đồng thời cũng xác định rõ thể chế, pháp luật là động lực, nền tảng phát triển đất nước, "ai cũng phải làm việc theo pháp luật thì mới có sức mạnh".

Theo Tổng Bí thư, quy định luật pháp phải huy động được sức mạnh, sự đồng tình, sự tham gia của người dân, bởi đây là nguồn lực rất lớn. Bộ Chính trị cũng nêu lên những quan điểm chính về xây dựng thể chế, xây dựng pháp luật được thể hiện trong Nghị quyết 66. 

Ông cho biết, Nghị quyết 66 ra đời với mục tiêu xây dựng hệ thống pháp luật đồng bộ, khả thi, minh bạch để tạo ra môi trường ổn định cho sản xuất kinh doanh, thúc đẩy đổi mới sáng tạo và nâng cao năng lực hội nhập quốc tế, loại bỏ triệt để các rào cản do pháp luật chồng chéo, mâu thuẫn gây ra.

Tuy nhiên, Tổng Bí thư cho rằng trong bối cảnh "vừa chạy, vừa xếp hàng" không thể sửa hết các luật, nếu chờ để sửa luật sẽ bị chậm trễ trong phát triển.

Tổng Bí thư lưu ý, phải đổi mới căn bản tư duy về xây dựng pháp luật, chuyển từ quản lý sang phục vụ, từ bị động sang chủ động và kiến tạo cho sự phát triển. "Chúng ta phải hình dung ra trước sự phát triển, quy định đều phải phục vụ cho kiến tạo. Đây là tư duy rất mới. Nếu chúng ta không có được tư duy đó thì rất khó để đồng bộ, rất khó thống nhất, thông qua", Tổng Bí thư giải thích.

Xây dựng pháp luật phải đi trước một bước, có tính dự báo cao, phù hợp với thực tiễn và phục vụ nhu cầu phát triển. Phải thi hành pháp luật nghiêm minh, công bằng và thực chất.

Tổng Bí thư nhấn mạnh: "Xây dựng pháp luật thì phải thực thi pháp luật, yêu cầu đó là rất cao, phải thực chất, gắn liền với công khai, minh bạch, thuận tiện tối đa cho người dân, cho doanh nghiệp, cho toàn xã hội. Luật pháp không phục vụ cho lợi ích của một nhóm nào cả".

Phải phân cấp, phân quyền rõ ràng, gắn với trách nhiệm, xóa bỏ cái cơ chế xin-cho, triệt tiêu các lợi ích cục bộ và các đặc quyền, đặc nhóm. Tổng Bí thư lưu ý phải bỏ tư duy "ai xây dựng dự luật gì là bảo vệ quyền lợi, tạo cái lợi ích cho mình ở việc đó".

Ngoài các nghị quyết về thể chế, kinh tế tư nhân, khoa học công nghệ, hội nhập quốc tế, các cơ quan đang xây dựng nghị quyết về giáo dục đào tạo, nghị quyết về bảo vệ và chăm sóc sức khỏe nhân dân. Kỳ họp này sửa đổi luật mà thực tiễn vừa qua có bức xúc, khó khăn nhất, cản trở nhất, nếu sắp tới không sửa thì không thể làm được.

Về Luật Đấu thầu, Tổng Bí thư Tô Lâm cho biết, nhu cầu phát triển đất nước rất lớn, phải đi vay vốn nước ngoài nhưng nhiều năm có tiền mà không tiêu được hết. 

Tổng Bí thư đặt câu hỏi tại sao có tình trạng này và lý giải "tại quy định thế này, đấu thầu thế này". Riêng quy trình đấu thầu đã mất cả năm; mấy tháng chọn thầu, mấy tháng mở thầu, mấy tháng chấm thầu. Như vậy không còn thời gian triển khai trong khi tiền ngân sách chỉ cho trong năm, không được để tiền năm nay tiêu cho sang năm.

"Tôi thấy như vậy khó thật. Đầu tư công quý 1 không tiêu được, thấp nhất do vướng các thủ tục. Do đó, muốn sửa Luật Đấu thầu phải tổng kết lại xem "ông đấu thầu" này có những tội gì. Tội nặng lắm. Tội chậm tiến độ phát triển, chậm công trình, chất lượng kém, tội hư hỏng, mất cán bộ và không tiết kiệm... Mục tiêu của đấu thầu để hiệu quả, đẩy nhanh tiến độ và có những công trình tốt, nhưng không làm được. Vậy làm sao chữa được bệnh này?", Tổng Bí thư phân tích.

Tổng Bí thư cho biết khi làm việc với Bộ Y tế đã nêu về "đấu thầu thuốc như đấu giá" thì Việt Nam không có điều kiện tiếp cận với các tiến bộ thế giới. Sẽ nảy sinh ra "phải xách tay, ngoài luồng", tạo cơ hội cho buôn lậu, hàng giả. Trong khi bệnh viện vẫn cấp thuốc nhưng không ai uống, rất lãng phí.

"Những máy móc tiến bộ nhất, công nghệ hay nhất, người bệnh Việt Nam có được tiếp cận không. Với cơ cấu như thế thì không bao giờ tiếp cận được, thuốc tốt không có. Đây là tội của ai? Tội của các quy định, của việc thực thi các quy định này", Tổng Bí thư cho rằng "phải chữa được vấn đề này".

Nói đấu thầu để ngăn chặn tiêu cực nhưng thực chất có được không? hay thông thầu, bán thầu, che đậy cho nhau. Làm đường có máy nọ máy kia, nhưng thực tế bán đến F9, F10, công nhân vẫn ngồi gánh đá, có thấy máy móc nào đâu! Những trường hợp như thế tại sao không lên án, tố cáo, ngậm đắng nuốt cay dù tiền của mình", Tổng Bí thư nhận định. 

Bên cạnh đó, các quy định trong luật cũng khiến đầu tư công, hợp tác công - công hay hợp tác công - tư đều khó khăn. Như hợp tác công - công, ngân sách Nhà nước thiếu tiền, nhưng địa phương có muốn góp cũng không được vì vướng quy định.